Stanowisko Zarządu ŚIR ws. postulatów i uwag dotyczących szacowania klęsk suszy

Biorąc pod uwagę doświadczenia z szacowaniem klęski powodzi latem 2010 roku oraz klęski suszy w 2015r zwracamy uwagę na konieczność wprowadzenia zmian i modyfikacji obecnie obowiązujących przepisów w tym zakresie:

1.Podstawowym problemem który w zasadzie przesądza o pożądanym modelu szacowania klęsk żywiołowych oraz stanów podobnych do stanu klęsk żywiołowych jest urzędowe stwierdzenie , zgodnie z Rozporządzeniem 702/2014, wystąpienia tego stanu na terenie gospodarstwa. W obecnym stanie prawnym, w zakresie dotyczącym stanów podobnych do stanu klęski żywiołowej (susza), przyjęto model urzędowego stwierdzenia oparty na w komunikacie IUNiG - u wskazującym wystąpienie deficytu wody na terenie  danej gminy (lub na terenie mniejszym od gminy w związku z kategoryzacją gleby i rodzajem uprawy). W rezultacie przyjmuje się domniemanie wystąpienia stanu klęski żywiołowej w danym gospodarstwie lub na jego części. Podstawowym mankamentem tego modelu jest nie uwzględnianie w bilansie okresu zimowego, bardzo rzadkie rozmieszczenie punktów pomiarowych oraz relatywnie duży bezwład organizacyjny. W związku z tym, przy założeniu, że pozostawimy model oparty na komunikatach IUNiG – u, należałoby jak najszybciej zwiększyć ilość punktów pomiarowych 3-4 krotnie, uwzględniać w bilansie hydrologicznym cały rok,  a także włączyć do grupy upraw objętych stwierdzaniem urzędowym zagrożenia suszą,  użytki zielone. Równocześnie w sytuacji, gdy przebieg pogody zimą i wiosną wskazuje na wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia suszy, należy zwiększyć częstotliwość wydawanych komunikatów.

2.Obecny model funkcjonowania tzw. komisji na podstawie Rozporządzenia ze stycznia 2015 roku (ze zmianami) należy uznać za mało skuteczny w sytuacji klęsk masowych. Tylko w przypadku klęsk punktowych obecny model można uznać za zadowalający. Podstawowym problemem w wielu gminach jest zbyt wysoki próg kwalifikacji członków komisji delegowanych przez Urzędy Gmin i przez stronę społeczną. W przypadku klęsk masowych takich jak powódź lub susza w modelu obecnym praktycznie nie jest możliwe w wielu gminach powołanie właściwej ilości komisji zdolnych do terminowej pracy. Doświadczenia ubiegłorocznej suszy wskazują na konieczność prowadzenia długofalowej polityki szkoleń członków komisji,  a także zastosowania mechanizmów zachęcających samorządy gmin do przygotowania szerszej grupy osób zdolnych i gotowych do podjęcia pracy w komisjach.

3.Należy bezwzględnie rozwiązać kompleksowo problem zwrotu kosztów podróży, zwrotu utraconych zarobków lub diety dla członków komisji szacujących. W praktyce największym problemem jest zwrot kosztów podróży ponieważ ODR-y i Izby Rolnicze w przypadku klęsk masowych, nie mają wystarczających środków finansowych a w wielu gminach występują opory przy wystawianiu tzw. poleceń wyjazdu służbowego. Obecne rozwiązania w tym zakresie zapewniają w miarę poprawne funkcjonowanie komisji tylko przy szkodach punktowych.

4.Procedury i instrukcje oraz wzory protokołów szacowania strat przez komisje powinny mieć lepsze umocowanie prawne. Należy poddać weryfikacji, co do spójności formalnej i merytorycznej obecnych wzorów protokołów szacowania, także pod kątem zbyt dużego nakładu pracy z tym związanego. Należy rozważyć zmianę umocowania prawnego komisji szacujących szkody klęskowe. Wydaje się, że lepszym umocowaniem byłoby oparcie komisji na nowej formule w ramach Ustawy o zarządzaniu kryzysowym. Wydaje się, że dałoby to też podstawy do poprawy sytuacji w zakresie finansowania pracy komisji.

5.Należy rozważyć zmianę (rozszerzenie) wykazu dostępnej pomocy klęskowej w ścisłym dostosowaniu do możliwości jakie daje Rozporządzenie 702/2014, w celu uniknięcia sytuacji gdzie dopiero rozmiar klęski żywiołowej lub stanu klęski podobnego do klęski, stymuluje właściwego ministra do bieżącego korygowania obowiązujących przepisów. W szczególności dotyczy to krytycznego dla wielu gospodarstw kryterium „30 procent utraconego dochodu lub potencjału gospodarstwa”.

6.Należy zweryfikować adekwatność stosowanych obecnie przez komisje kryteriów ekonomicznych opartych o dane GUS w celu ich dostosowania do specyfiki  i zróżnicowania gospodarstw na terenie kraju lub województwa. Obecne kryteria i parametry stosowane do obliczeń szkody są krzywdzące w gospodarstwach gospodarujących w lepszych warunkach ekonomiczno-przyrodniczych i w gospodarstwach o wysokim poziomie intensywności produkcji roślinnej.

7.Należy wprowadzić zapisy obligujące gminy w sposób jednoznaczny, do powołania komisji oraz określenie terminów związanych z jej powołaniem, sposobem kierowania komisją oraz terminami sporządzania protokołów.

Przewodniczący Komisji                                                                                          

/-/ Roman Włodarz